Funkcje witaminy D

Witamina D pełni wiele ważnych funkcji w naszym organizmie. Odpowiednie stężenie witaminy D pozwala zachować mocne kości, zdrowe zęby, a także prawidłowo funkcjonujący układ krążenia. Ponadto witamina D pomaga utrzymywać szczupłą sylwetkę, zmniejszyć ryzyko rozwoju nowotworów oraz objawy chorób autoimmunologicznych.

Witamina D, aby mogła pełnić swoje funkcje prawidłowo, musi być dostarczana do organizmu w odpowiednim stężeniu. Trzeba zaznaczyć, że na naszą niekorzyść może wpłynąć zarówno niedobór, jak i nadmiar tej substancji. Na szczęście nie każdy z nas musi przyjmować specjalne preparaty suplementacyjne z witaminą D, bowiem bardzo łatwo dostarczyć ją organizmowi w naturalny sposób.

W czym jest witamina D? Gdzie występuje i co zawiera witaminę D?

Witamina D jest grupą rozpuszczalnych w tłuszczach steroidowych organicznych związków chemicznych, które w organizmie ludzkim pełnią bardzo ważne funkcje fizjologiczne - przede wszystkim w gospodarce wapniowo-fosforanowej. Największe znaczenie dla nas mają dwie postaci witaminy D, a mianowicie witamina D2 występująca w organizmach roślinnych i drożdżach, a także witamina D3 występująca naturalnie w organizmach zwierzęcych.

Największym źródłem witaminy D jest promieniowanie słoneczne - synteza skórna pod wpływem promieniowania UVB jest w stanie pokryć aż 90% dziennego zapotrzebowania na tę substancję. Oczywiście dostarczanie organizmowi witaminy D przez ekspozycję słoneczną jest w wielu przypadkach bardzo utrudnione - efektywność skórnej syntezy witaminy D zależy bowiem od takich czynników, jak: szerokość geograficzna, pora dnia, pora roku, poziom zanieczyszczenia powietrza, grubość pokrywy chmur, czas spędzony na słońcu, powierzchnia ciała poddana ekspozycji słonecznej, stosowanie kremów z filtrami, wiek skóry, pigmentacja skóry czy nawet noszona odzież. Trzeba przy tym zaznaczyć, że w Polsce synteza skórna naturalnej witaminy D praktycznie nie zachodzi w okresie od września do kwietnia - żeby móc dostarczyć organizmowi odpowiednią ilość witaminy D trzeba przebywać na słońcu przynajmniej przez 15 minut dziennie między godziną 10.00 a 15.00, a przy tym mieć odsłonięte przynajmniej 18% powierzchni ciała bez naniesionych wcześniej filtrów przeciwsłonecznych. Dlatego w okresie jesienno-zimowym warto zadbać o dostarczanie organizmowi witaminy D w inny sposób, np. poprzez pożywienie lub przyjmowanie gotowych suplementów diety.

W których produktach występowanie witaminy D w pożywieniu jest największe? Największym jej źródłem są tłuste ryby morskie, np. węgorz, łosoś, makrela, śledź. Witaminę tę możemy znaleźć także w jajach, serze żółtym, wątrobie i niektórych grzybach. Aby jednak zrealizować dzienne zapotrzebowanie na witaminę D, należałoby zjeść około 20 jajek, 600g makreli, kilka kilogramów sera lub wypić ponad 80 mleka. Dlatego w okresie jesieni i zimy jak najbardziej warto wspomagać się odpowiednimi suplementami diety.

Niedobór witaminy D - objawy braku witaminy D

Witamina D to substancja, która zapewnia nam mocne kości, dobry nastrój i szybszy spadek wagi, w związku z czym bardzo łatwo możemy zauważyć oznaki, które świadczą o jej niedoborze. Jeśli jednak rozpoznamy u siebie poniższe objawy, powinniśmy przede wszystkim udać się do lekarza, a następnie na odpowiednie badania laboratoryjne. Zdecydowanie nie należy od razu sięgać po suplementy diety z witaminą D - jej nadmiar może nam zaszkodzić niekiedy bardziej niż jej niedobór.

Objawy niedoboru witaminy D to przede wszystkim:

* osłabienie mięśni - zmniejszenie ilości tkanki mięśniowej to bardzo częsty skutek niedoboru witaminy D. Jeżeli do tej pory kilkanaście powtórzeń wybranych ćwiczeń nie sprawiało nam problemów, teraz zaś po kilku czujemy się zmęczeni, może być to oznaką braku witaminy D w organizmie,
* zły nastrój - niedobór witaminy D może być również odpowiedzialny za nasz zły nastrój, przygnębienie czy apatię. Z tego też względu wielu z nas ma do czynienia z syndromem jesiennej depresji,
* większa wrażliwość na ból - częste bóle kostno-mięśniowe, chroniczny ból, a nawet ból skóry to również znak, że nie dostarczamy swojemu organizmowi takich ilości witaminy D, jakich on potrzebuje,
* większe ryzyko złamań - witamina D zapewnia nam mocne i zdrowe kości, w związku z tym jej brak możemy odczuć poprzez większą podatność na złamania przeciążeniowe, a nawet choroby zębów,
* wyższe ciśnienie krwi - jednym z objawów niedoborów witaminy D może być również problem z niebezpiecznymi skokami ciśnienia, a tym samym spadkiem kondycji serca,
* senność - osoby, którym brakuje witaminy D zmagają się z sennością, brakiem energii i motywacji do działania,
* nerwy - niedobór witaminy D powoduje też, że łatwiej się denerwujemy i jesteśmy w mniejszym stopniu odporni na stres. <a to związek z tym, że witamina D wpływa na poziom serotoniny w mózgu,
* gorsza kondycja i spadek wytrzymałości - brak tej witaminy w organizmie możemy rozpoznać także po niskiej wydolności tlenowej.

Przy niskim stężeniu witaminy D w organizmie mogą także pojawić się takie dolegliwości, jak: utrata apetytu, zaburzenia widzenia czy nawet niesmak i pieczenie w jamie ustnej lub gardle.

Witamina D dla dzieci: objawy i skutki niedoboru witaminy D

Niedobór witaminy D jest groźny dla dziecka już w okresie życia płodowego - może doprowadzić do zaburzeń rozwoju mózgu dziecka i stanowić przyczynę trwałego uszkodzenia pewnych funkcji mózgowych, a co za tym idzie wystąpienia schizofrenii lub autyzmu.

Niedobór witaminy D u niemowląt objawia się nadmiernie płaską główką z tyłu (efekt rozmiękczania kości czaszkowych), a także wypukłymi guzami czołowymi. Przez brak witaminy D opóźnia się również proces zarastania ciemiączka. Niedobór tej substancji może też doprowadzić do krzywicy żeber i słabości mięśni brzucha, przez co niemowlę może mieć do czynienia z “żabim brzuszkiem” (rozlewanie się brzuszka na boki podczas leżenia).

W związku z tym, że ciężko jest dostarczyć witaminę D małym dzieciom i niemowlętom w naturalny sposób lub poprzez pożywienie (dzieci powinny unikać długotrwałego i intensywnego opalania się na słońcu, a dodatkowo nie mogą spożywać w nadmiarze wybranych produktów spożywczych), w aptekach znajdziemy specjalne preparaty z witaminą D, które pomogą nam uzupełnić te niedobory. Zanim jednak zdecydujemy się na samodzielne ustalenie dawki tego suplementu i podawanie jej dziecku, lepiej wcześniej skonsultować się z lekarzem. Nie zapominajmy o tym, że nadmiar tej witaminy może być bardzo groźny dla malucha! Specjalista przed ustaleniem dawki witaminy D dla niemowląt lub starszych dzieci zleci odpowiednie badania, by upewnić się, że za wybrane objawy odpowiada właśnie brak witaminy D, nie zaś inne groźne schorzenie.

Dopuszczalne dobowe dawki witaminy D dla dzieci przedstawiają się w następujący sposób:

a) noworodki i niemowlęta: 1000 j.m./dobę
b) dzieci w wieku 1-10 lat, 2000 j.m./dobę
c) dzieci i młodzież w wieku 11-18 lat: 4000 j.m./dobę

Jeszcze do niedawna rekomendowane maksymalne dawki dobowe witaminy D były ustalone na mniejszym poziomie, jednak najnowsze badania określają te powyższe dawki jako bezpieczne i równe ilości witaminy D syntezowanej podczas ekspozycji słonecznej.

Witamina D u dorosłych - jak radzić sobie z jej niedoborem?

Jakie mogą skutki długotrwałego niedoboru witaminy D u dorosłych? Braki tej substancji mogą doprowadzić do krzywicy u dzieci, u dorosłych zaś stanowić przyczynę osteoporozy lub osteomalacji - choroby, która objawia się podobnie, jak krzywica u dzieci, czyli poprzez rozmiękczenie kości. Ponadto u dorosłych mogą pojawić się problemy z chodzeniem i utrzymaniem równowagi oraz bolesne skurcze w wyniku słabnącej siły mięśni.

Niedobory witaminy D u dorosłych zwiększają także ryzyko rozwoju groźnych chorób cywilizacyjnych, np. otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorób zapalnych i autoimmunologicznych oraz nowotworów. Braki witaminy D mogą też przyspieszyć proces starzenia się skóry i całego organizmu.

Jak sobie radzić z niedostatecznym poziomem witaminy D? Możemy starać się uzupełniać jego niedobory poprzez spożywanie produktów, które są jego bogatym źródłem, np. jaja, sery żółte, ryby czy grzyby. Odpowiednio zbilansowaną dietę warto jednak uzupełniać suplementami diety z dodatkiem witaminy D. Dopuszczalne dobowe dawki przedstawiają się w tym przypadku następująco:

a) dorośli i seniorzy z prawidłową masą ciała: 4000 j.m./dobę
b) otyli dorośli oraz otyli seniorzy: 10 000 j.m./dobę
c) kobiety ciężarne i karmiące piersią: 4000 j.m./dobę
Przyjmowanie większych dawek witaminy D jest szczególnie zalecane osobom starszym i kobietom w trakcie menopauzy - to ze względu na to, że wraz z wiekiem dochodzi u nich do utraty masy kostnej i osłabienia kości. Tak samo jednak, jak w przypadku podejrzenia o niedobór witaminy D u dzieci, u dorosłych również zaleca się ustalenie niezbędnej dawki tej witaminy wraz z lekarzem, by uniknąć ryzyka jej przedawkowania.

Przedawkowanie witaminy D - możliwe skutki uboczne

Tak jak każdą inną substancję, witaminę D można przedawkować, a skutki uboczne tego przedawkowania mogą być bardzo groźne dla naszego organizmu.

Trzeba jednak zaznaczyć, że nie jest możliwe spożycie nadmiaru witaminy D poprzez pożywienie i przy silnej ekspozycji na słońce. Nasz organizm jest w stanie samodzielnie bronić się przed wysoką dawką tej witaminy dostraczanej do organizmu w naturalny sposób. Jednym ze skutecznych mechanizmów obronnych jest w tym przypadku melanina - to znaczy barwnik, który występuje w skórze i który odpowiada za naszą karnację. I choć bez przeszkód możemy zażywać kąpieli słonecznych, a także spożywać produkty bogate w witaminę D, to dużo większą ostrożność należy zachować podczas stosowania suplementacji z dodatkiem tej substancji. Długotrwałe przyjmowanie wysokich dawek tego suplementu lub nadwrażliwość na tę witaminę może wywołać wiele nieprzyjemnych i groźnych dla organizmu konsekwencji. Najczęstsze objawy przedawkowania witaminy D to:

* wymioty,
* nudności,
* brak apetytu,
* wzmożone pragnienie,
* osłabienie,
* zwiększone oddawanie moczu,
* nadmierne pocenie się,
* biegunka,
* zaparcia,
* spowolnienie wzrostu,
* świąd skóry u dziecka lub dorosłego,
* ból głowy oraz oczu,
* nadpobudliwość i rozdrażnienie.

Przedawkowanie witaminy D powoduje daleko idące skutki uboczne, np. nadmierne odkładanie się wapnia w organach i naczyniach krwionośnych (sercu, tętnicach czy nerkach), co stanowi bezpośrednie zagrożenie dla naszego zdrowia i życia (zaburzenia w pracy serca i ośrodkowego układu nerwowego). Możemy też mieć do czynienia ze spowolnieniem wzrostu, powiększeniem wątroby i śledziony, a także nadciśnieniem czy niewydolnością nerek.

Pamiętajmy też o tym, że przy niektórych chorobach, np. gruźlicy, sarkoidozie i hiperkalcemii, nawet mniejsze dawki mogą powodować objawy przedawkowania. Również pacjenci zmagający się na co dzień z kamicą nerkową lub stosujący leki moczopędne powinni bardzo ostrożnie stosować produkty witaminowe.

Witamina D w ciąży

Szczególną uwagę na odpowiedni poziom witaminy D w organizmie powinny zwrócić te panie, które spodziewają się dziecka - w tym przypadku bardzo groźny może okazać się zarówno niedobór, jak i nadmiar tej substancji.

Witamina D zapewnia rozwijającemu się w organizmie matki maluchowi odpowiednią ilość wapnia, który jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju układu kostnego malucha. Korzystne działanie witaminy D na dziecko nie ogranicza się jednak do układu kostnego, ale też układu odpornościowego czy mięśniowego.