Uczulenie na słońce – czym jest i jak sobie z nim radzić?

Uczulenie na słońce – co to jest?

W większości przypadków hasła „uczulenie” oraz „alergia” kojarzą się z objawami wywołanymi przez konkretną żywność lub składnik w stosowanych kosmetykach. Mówimy, że kiedy ktoś jest na coś uczulony, nie może tego jeść albo po prostu musi unikać pewnych substancji, które w bezpośrednim kontakcie ze skórą mogłyby powodować dyskomfort.

Z uczuleniem od słońca jest dość podobnie. To nieprawidłowa reakcja organizmu na kontakt z promieniowaniem UV, co w efekcie powoduje pojawianie się różnorodnych zmian skórnych. Innymi słowy, jest to fotodermatoza – uczulenie na słońce to zatem grupa schorzeń wywołanych nadwrażliwością na promienie słoneczne. Potocznie nazywamy je alergią czy właśnie uczuleniem.

Kiedy może się pojawić alergia na słońce? Objawy fotodermatozy mogą wystąpić zarówno po intensywnym, długim opalaniu, jak i po zaledwie krótkim pobycie na słońcu bez zastosowania odpowiedniej ochrony. W odpowiedzi na alergen (którym w tym wypadku jest właśnie promieniowanie UV) może dojść do reakcji fototoksycznej lub fotoalergicznej. Co to znaczy?

• Reakcja fototoksyczna występuje najczęściej i zwykle jest związana z nadmierną ekspozycją na słońce. Symptomy pojawiają się niemal od razu po kontakcie ze słońcem lub w ciągu zaledwie kilku godzin.
• Reakcja fotoalergiczna może być wywołana już niewielką ilością promieni słonecznych. W tym przypadku układ odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała, a objawy pojawiają się w ciągu 48-72 godzin. Skąd się bierze alergia słoneczna? Dokładna geneza takiej nadwrażliwości na słońce nie jest do końca znana. Może być ona uwarunkowana genetycznie, ale też wywołana przez określone czynniki, o których opowiemy więcej poniżej.

Skąd się bierze alergia słoneczna? Dokładna geneza takiej nadwrażliwości na słońce nie jest do końca znana. Może być ona uwarunkowana genetycznie, ale też wywołana przez określone czynniki, o których opowiemy więcej poniżej.

Uczulenie a alergia na słońce

Ciekawostką jest, że słowa „uczulenia” i „alergia” nie są ze sobą tożsame z medycznego punktu widzenia. Jest to rozróżniane w następujący sposób: o uczuleniu mówimy wtedy, gdy w kontakcie z alergenem układ odpornościowy produkuje przeciwciała, nie ma jednak wyraźnych symptomów reakcji alergicznej. Alergia występuje wtedy, gdy pojawiają się konkretne fizyczne objawy. Tym samym, u osób z uczuleniem na słońce wysypka może w ogóle nie występować, jednak z biegiem czasu może się to rozwinąć właśnie do alergii na promienie słoneczne.

Potocznie oba te określenia używane są zamiennie, co jest po prostu uproszczeniem.

Przyczyny pojawiania się alergii od słońca

Jak już wspominaliśmy, nie jest znany dokładny powód powstawania uczulenia na słońce na twarzy i ciele. Jest jednak wiele przyczyn, które mogą odpowiadać za reakcję alergiczną na słońce.

Przyczyny te dzielimy na endogenne i egzogenne. Endogenne wynikają z czynników wewnętrznych, takich jak:

• niedobory niektórych witamin, szczególnie z grupy B;
• niektóre choroby autoimmunologiczne, np. toczeń;
• zaburzenia układu odpornościowego;
• uwarunkowania genetyczne, zwłaszcza jeśli mowa o genetycznych defektach w obrębie skóry. Dodatkowo uczulenie na słońce możemy odziedziczyć po swoich rodzicach i dziadkach.

Egzogenne przyczyny alergii skórnej na słońce są z kolei wywołane przez czynniki zewnętrzne, takie jak:

• przyjmowanie niektórych leków: sulfonamidów, ketoprofenu, tetracyklinów, pochodnych fenotiazyny czy leków na cukrzycę;
• zioła, w tym m.in.: dziurawiec zwyczajny, selery zwyczajne, arnika górska, nawłoć pospolita, cykoria, nagietek lekarski, dalia, rumianek zwyczajny czy słonecznik zwyczajny;
• stosowane w pielęgnacji i aromaterapii olejki eteryczne: cytrusowe, sandałowe, cedrowe, bergamotowe;
• niektóre konserwanty oraz substancje zapachowe.

Oprócz tego część popularnie wykorzystywanych w kosmetykach składników również ma właściwości fotouczulające. Zaliczamy do nich m.in. olejki eteryczne. Dlatego podczas stosowania produktów z jego dodatkiem pamiętanie o ochronie przeciwsłonecznej jest podwójnie ważne. Możemy dzięki temu uniknąć takich zjawisk, jak krostki od słońca.

Każdy z wymienionych wyżej czynników może wywołać uczulenie na skórze od słońca, nawet jeśli wcześniej nie zmagaliśmy się z jego objawami. Warto też podkreślić, że większe prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji alergicznych zachodzi w okresie największego nasłonecznienia (zwłaszcza latem). Między godziną 11:00 a 16:00 słońce znajduje się najwyżej, a jego promienie są najbardziej dotkliwe. Dlatego zaleca się unikanie ekspozycji w tym czasie, ponieważ może mieć to negatywny wpływ na skórę i wywołać m.in. oparzenia słoneczne.

Alergia na słońce – jak wygląda?

Objawy uczulenia na słońce mogą być różnorodne. Warto nauczyć się je prawidłowo rozpoznawać, by odpowiednio reagować i w razie konieczności zasięgnąć specjalistycznej porady.

Czym wyróżnia się alergia słoneczna? Jak wygląda skóra, na której pojawiają się zmiany wywołane kontaktem ze słońcem? Do najczęściej występujących zaliczamy:

• rumień słoneczny – to jedna z podstawowych reakcji uczuleniowych. Skóra jest zaczerwieniona i bolesna w dotyku, wyczuwalne jest pieczenie. Nierzadko pojawia się także swędzenie i obrzęk;
• pokrzywkę od słońca – w taki sposób określamy plamy pojawiające się na skórze. Są zaczerwienione, powodują świąd i mogą być rozmieszczone na całym ciele, a do tego przybierać różne kształty i rozmiary;
• wysypkę od słońca – czyli krostki i grudki, które również mogą swędzieć;
• łuszczenie się skóry – podrażniony naskórek zaczyna intensywnie się łuszczyć, może odchodzić całymi płatami, szczególnie jeśli chorujemy na łuszczycę;
• oparzenia słoneczne – skóra pęka i pokrywa się pęcherzami;
• obrzęk, zawroty głowy, nudności – w skrajnych przypadkach i zwykle po długotrwałej ekspozycji na słońce.

Wyżej wskazane symptomy mogą pojawić się nawet po 48 godzinach, dlatego tak ważne jest uważne obserwowanie ewentualnych zmian skórnych wskazujących na alergię na słońce. Wysypka najczęściej występuje u dzieci, ale nie jest to reguła.

Ponadto należy wskazać, że istnieją różne rodzaje alergii na słońce. Przyczyny ich występowania są związane głównie z czynnikami, które wywołują reakcję uczuleniową.

Dlatego mowa o:

• fotodermatozie idiopatycznej, której pochodzenie nie jest do końca znane. Zazwyczaj dotyczy występującego u dziecka uczulenia na słońce, które pojawia się wczesną wiosną, kiedy ekspozycja na promieniowanie UV jest częstsza. Mówimy wtedy o alergii na pierwsze słońce;
• fotodermatozie metabolicznej, która, jak sama nazwa wskazuje, wynika z zaburzeń naszego metabolizmu; 
• fotodermatozie egzogennej, a więc wywołanej omówionymi już czynnikami: lekami, ziołami czy kosmetykami.

Oprócz tego dermatolodzy rozróżniają rodzaje alergii na słońce w zależności od tego, która grupa społeczna jest bardziej narażona na wystąpienie którejś z nich. Przykładowo pokrzywkę słoneczną uznaje się za jeden z typów uczulenia na słońce, ponieważ najczęściej jest zauważalna u młodych kobiet. Z kolei tzw. świąd słoneczny jest dziedziczną formą tego schorzenia, która dotyka osoby pochodzenia indiańskiego.

U kogo występuje uczulenie na słońce?

Choć wysypka na skórze od słońca może się pojawić niemalże u każdego, zwłaszcza gdy istnieją sprzyjające temu czynniki, niektóre osoby są bardziej podatne na występowanie takiej reakcji alergicznej.

Bardzo często spotykane jest uczulenie na słońce u niemowlaka. Skóra dzieci jest zdecydowanie delikatniejsza i wrażliwsza niż u osób dorosłych, wobec czego łatwiej o podrażnienia czy nawet uszkodzenia cienkiego naskórka. Dlatego też zaleca się, by maluchy poniżej 1. roku życia w ogóle nie przebywały bezpośrednio na słońcu, później natomiast wysoce wskazane jest stosowanie odpowiedniej ochrony. Alergia na słońce u niemowlaka i starszych dzieci może mieć negatywne skutki dla ich zdrowia. Już samo pojawienie się wysypki u dziecka powinno nas skłonić do konsultacji z lekarzem.

Zdarza się też, że może wystąpić alergia na słońce w ciąży. W trakcie oczekiwania na narodziny dziecka w organizmie kobiety zachodzi wiele zmian, może też dojść do zaburzeń układu odpornościowego. Dlatego w tym okresie przyszłe mamy powinny regularnie aplikować kosmetyki ochronne z filtrem SPF50 lub wyższym.

Nie jest też tajemnicą, że największą ostrożność podczas aktywności na słońcu powinny zachować osoby z jasną karnacją. Ponieważ ich skóra ma mniej melaniny (czyli naturalnego barwnika), dużo szybciej ulega podrażnieniom w wyniku kontaktu z promieniowaniem UV. Krosty od słońca i inne objawy uczulenia są najbardziej prawdopodobne u osób z fototypem skóry I lub II:

• fototyp I to bardzo jasna karnacja, często pokryta piegami, której towarzyszą zwykle jasnoniebieskie oczy oraz jasnoblond lub rude włosy;
• fototyp II to jasna, różowa lub mleczna karnacja z rzadziej występującymi piegami, a także niebieskie lub zielone oczy oraz blond lub rude włosy.

Co zrobić, gdy wystąpi reakcja alergiczna na słońce?

Jeśli zauważysz u siebie objawy alergii na słońce na twarzy lub ciele, w pierwszej kolejności należy przerwać ekspozycję i poszukać schronienia w cieniu bądź po prostu w pomieszczeniu. Dalsze narażenie na promieniowanie UV mogłoby znacząco pogorszyć kondycję skóry.

W jaki sposób przynieść ulgę skórze, na której pojawiła się alergia na słońce? Co pomaga? Dobrym rozwiązaniem może być zastosowanie kompresów hydrożelowych. Oprócz tego skórę możesz też schłodzić letnią wodą – jej temperaturę można stopniowo obniżać, jednak nigdy nie należy od razu używać zimnego strumienia.

Aby pomóc skórze w regeneracji, ważny jest dobór właściwych kosmetyków, które mogą zredukować dyskomfort wywołany alergią na słońce. Czym smarować skórę? Warto sięgnąć po kremy i balsamy o działaniu nawilżającym, natłuszczającym oraz odżywczym.

Jeśli podrażnienia nie ustępują, a wręcz się nasilają, konieczna może się okazać profesjonalna pomoc. Porady lekarskiej może wymagać zwłaszcza alergia na słońce u dzieci – objawy takie jak wysypka czy zaczerwienienie powodują często swędzenie, a nawet ból.

Kosmetyki łagodzące objawy uczulenia na słońce

Odpowiednie kosmetyki to jedna z kluczowych kwestii w przypadku wystąpienia alergii na słońce. Co stosować na podrażnioną skórę? Aby zapewnić jej ukojenie, pielęgnacja powinna się rozpoczynać już na etapie oczyszczania.

Podczas kąpieli lub prysznica sprawdzi się Lipikar Syndet AP+ od marki La Roche-Posay. To ultradelikatny krem myjący do ciała przeznaczony dla skóry skłonnej do atopii. Można go stosować już od 1. miesiąca życia, wobec czego sprawdzi się u noworodków, niemowląt, dzieci i dorosłych. Został wzbogacony o Aqua Posae Filiformis, opatentowany składnik działający na czynniki powodujące przesuszenie skóry. Oprócz tego w składzie znalazło się masło shea, które odbudowuje barierę hydrolipidową skóry i kojący niacynamid, który zmniejsza uczucie swędzenia. Krem natychmiastowo koi i łagodzi suchość skóry, a przy tym ją nawilża.

Po kąpieli, ale też w ciągu dnia możesz stosować silnie regenerujący balsam kojący Cicaplast Baume B5+. Jego formuła zawiera unikatowy kompleks prebiotyczny tribioma, który wspiera równowagę mikrobiomu, regenerujący i kojący pantenol, który przynosi ulgę piekącej i swędzącej skórze oraz madekasozyd, który działa łagodząco i wspiera regenerację naskórka. Produkt jest odpowiedni dla niemowląt, dzieci i dorosłych. Przyspiesza proces regeneracji skóry, odbudowuje jej barierę ochronną oraz koi podrażnioną, suchą, zaczerwienioną skórę. Dodatkowo nawilża, odżywia i chroni dzięki takim dodatkom, jak masło shea, cynk i mangan.

Jak się chronić przed uczuleniem na słońce?

By uniknąć powodujących dyskomfort zmian skórnych, w pierwszej kolejności warto zmniejszać ryzyko wystąpienia alergii na słońce. Jak zapobiegać uczuleniu? Przede wszystkim konieczne jest stosowanie kosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi – i to przez cały rok, nie tylko latem. Pamiętajmy, że nawet jeśli nie zmagamy się z alergią słoneczną, promieniowanie UV może mieć szereg innych negatywnych skutków, m.in. fotostarzenie się skóry. Częste jest także pojawienie się przebarwień na twarzy od słońca.

Wysoką ochronę zapewnia Anthelios UVMUNE 400 Krem Nawilżający SPF50+. Zawiera innowacyjny filtr Mexoryl 400, który chroni przed najbardziej szkodliwymi promieniami ultradługimi UVA do 400nm, zapobiegając w ten sposób głębokiemu uszkodzeniu komórek. Produkt posiada nietłustą konsystencję pozbawioną substancji zapachowych. Zapewnia 24-godzinne nawilżenie, jest odporny na pot i wodę. Z powodzeniem można go nakładać także pod makijaż.

Doskonałym rozwiązaniem jest też Anthelios UVMUNE 400 Niewidoczny Fluid SPF50+. W nim również nie zabrakło filtra Mexoryl 400, a oprócz tego zawiera łagodzącą i nawilżającą glicerynę, która przyczynia się do odbudowy bariery ochronnej skóry, oraz kojącą wodę termalną z La Roche-Posay, która łagodzi i pomaga zmniejszyć nadreaktywność skóry. Fluid posiada lekką, niewidoczną wręcz konsystencję, a formuła jest odpowiednia dla skóry wrażliwej i skłonnej do alergii od słońca.

Do twarzy i ciała możesz stosować również regenerujący balsam kojący Cicaplast Baume B5 SPF50. Został wzbogacony o przeciwzapalny madekasozyd, kojący i regenerujący pantenol oraz Procerad™, który zapobiega powstawaniu przebarwień. Balsam koi i regeneruje barierę ochronną skóry, zabezpieczając ją też przed szkodliwym działaniem słońca. Posiada nietłustą, nieklejącą się konsystencję, która nie pozostawia białych śladów. Produkt jest odpowiedni dla skóry wrażliwej i podrażnionej.

Podsumowanie

Alergia na słońce to niestety dość częste zjawisko, które daje szereg nieprzyjemnych objawów: wysypkę, zaczerwienienie, pieczenie czy też swędzenie. Zmiany skórne powodują bardzo duży dyskomfort. By zapobiec ich występowaniu, konieczna jest właściwa ochrona przed słońcem niezależnie od pory roku. W razie wystąpienia uczulenia pomocne okażą się dermokosmetyki, które dobrze nawilżą, odżywią i zregenerują podrażnioną skórę.

Tekst został zweryfikowany przez mgr inż. Magdalenę Kaczanowicz.

Za deklaracje marketingowe odpowiada La Roche-Posay.

Mgr inż. Magdalena Kaczanowicz, chemik i technolog kosmetyczny